Την 12η Απριλίου 2021, να τη θυμόμαστε από εδώ και πέρα ως ημερομηνία, για όλα όσα επιτρέψουμε να ακολουθήσουν. Να θυμόμαστε ότι ήταν εκείνη η ημέρα που αρχικά εφαρμόστηκε σε ανήλικους μαθητές και μαθήτριες του Λυκείου, χωρίς τη συναίνεση τους, η πρώτη υποχρεωτική παρεμβατική ιατρική πράξη, μέσω του εργαλείου αυτό-διάγνωσης (self-test) του ιού Sars-Cov-2, προκειμένου να συμμετάσχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επίσης, ήταν η ημέρα που παραβιάστηκε η θεμελιώδης έννοια του ιατρικού απορρήτου και εξαφανίστηκε κάθε ίχνος προσωπικών δεδομένων. Μαζί με αυτή την παραβίαση του ατομικού δικαιώματος, η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία προσφέρθηκε από την 12η Απριλίου κι έπειτα μόνο υπό την εμπέδωση και εγκαθίδρυση ενός υγειονομικού διαχωρισμού: σε «υγιείς», «covid-free» μαθητές /μαθήτριες και «πιθανά θετικά κρούσματα» που έπρεπε να υποβληθούν σε επανέλεγχο για τη διασταύρωση των στοιχείων. Όσοι και όσες συμμετείχαν επί της διαδικασίας και χρησιμοποίησαν το αμφιλεγόμενο βιοτεχνολογικό εργαλείο αυτό-διάγνωσης του Sars-Cov-2, το οποίο έδειξε θετικό αποτέλεσμα, περιήλθαν σε κατάσταση φόβου/ψυχικής αναστάτωσης και οδύνης μπροστά σε μια άγνωστη συνθήκη που εισάγονταν, αποκλεισμού από την υποχρεωτική εκπαιδευτική διαδικασία και στίγματος/ενοχής ως «μολυσματικοί» φορείς. Η υποχρεωτικότητα αυτού του τεστ επεκτάθηκε λίγες ημέρες αργότερα και στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με ποινικές κυρώσεις και απώλεια εργασίας αν δεν συναινούσε ο/η εργαζόμενος σε μια τέτοια παρεμβατική ιατρική πράξη αυτό-ελέγχου. Ενώ, από τις 10 Μάιου 2021, επεκτείνεται επίσημα και σε όλες τις σχολικές βαθμίδες (νηπιαγωγείο/δημοτικό/γυμνάσιο), πάλι υπό την απειλή της μη εκπαιδευτικής συμμετοχής σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.
Μετά το παρατεταμένο καθεστώς εγκλεισμού (από τον Νοέμβριο του 2020 μέχρι σχεδόν και αρχές Μαΐου 2021) όσοι επιθυμούν να επιστρέψουν πλέον στην κανονικότητα της εκπαιδευτικής ή εργασιακής συνθήκης οφείλουν μέσω self-test να αποδείξουν την μη σχέση με τον ιό. Δεν αρκεί, πλέον, να μην έχουν συμπτώματα του, εφόσον το θέμα δεν είναι ότι βρίσκονταν σε «κίνδυνο», αλλά ότι όλοι εμείς είμαστε ο «κίνδυνος (Βάκη, 2020: 73) ως εν δυνάμει α-συμπτωματικοί. Η νέα κανονικότητα πια δεν αναγνωρίζει τους ανθρώπους χωρίς συμπτώματα ως «υγιείς», αλλά ως πιθανά «κρούσματα», που χρήζουν διαρκούς επιτήρησης μέσω υποχρεωτικών αυτό-διαγνωστικών εργαλείων, με την αξιοπιστία και ασφάλεια τους να τίθεται υπό διαρκή αμφισβήτηση.
Διαβάζοντας κανείς τις βασικές πληροφορίες στις οδηγίες χρήσης του εν λόγω προϊόντος θα αναρωτιόταν το πώς ένα «self-test ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου Sars-Cov-2» προορίζεται για αυτό-εξέταση ανθρώπων χωρίς συμπτώματα, με αξιόπιστα αποτελέσματα δεδομένου ότι από την κατασκευάστρια εταιρεία «προβλέπεται για in vitro ποιοτική ανίχνευση αντιγόνου νουκλεοκαψιδίου Sars–Cov-2 σε ρινικά επιχρίσματα (NS) απευθείας από άτομα που είναι ύποπτα για COVID-19 μετά την έναρξη συμπτωμάτων. Αυτή η δοκιμή παρέχεται μόνο για χρήση από κλινικά εργαστήρια ή σε εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης για δοκιμές σημείου φροντίδας», ενώ δίπλα σαν να έχει προστεθεί αυθαίρετα και σε αντίθετη τροχιά η εξής φράση «η χρήση στο σπίτι επιτρέπεται με βάση του νόμους κάθε κράτους». Επίσης, τονίζεται ιδιαίτερα σε άλλο σημείο ότι «Η απόδοση αυτού του τεστ δεν έχει αξιολογηθεί για χρήση σε ασθενείς χωρίς σημεία και συμπτώματα αναπνευστικής λοίμωξης και η απόδοση μπορεί να διαφέρει σε ασυμπτωματικά άτομα». Για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων- είτε θετικού είτε αρνητικού- οι οδηγίες χρήσης της εταιρείας για το συγκεκριμένο προϊόν δίνουν μια ρευστή εικόνα αναφέροντας ότι :«Τα θετικά αποτελέσματα δεν αποκλείουν βακτηριακή λοίμωξη ή συν-μόλυνση με άλλους ιούς. Ο παράγοντας που ανιχνεύεται μπορεί να μην είναι η συγκεκριμένη αιτία της νόσου» και «Τα αρνητικά αποτελέσματα των δοκιμών δεν αποκλείουν τη λοίμωξη και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μοναδική βάση για τις θεραπείες ή άλλες αποφάσεις διαχείρισης ασθενών».
Πέρα, όμως, από τις οδηγίες χρήσης της εταιρείας που αναφέρονται στην εργαστηριακή και όχι ατομική δοκιμή κυρίως σε ανθρώπους με συμπτώματα, η Γαλλική Ακαδημία Ιατρικής με πρόσφατη ανακοίνωση της έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για το πώς η ρινοφαρυγγική δειγματοληψία εμπεριέχει κινδύνους λέγοντας ότι : «αν και οι περισσότερες ενοχλήσεις είναι ήπιες – δυσφορία, πόνος ή αιμορραγία- αρχίζουν τελευταία να περιγράφονται σοβαρές επιπλοκές στην ιατρική βιβλιογραφία συμπεριλαμβανομένων «παραβιάσεων του πρόσθιου δαπέδου της βάσης του κρανίου που συνδέονται με κίνδυνο μηνιγγίτιδας», συνεχίζει η Ακαδημία, αναφέροντας αρκετές πρόσφατα δημοσιευμένες μελέτες. Ως εκ τούτου, συνιστά οι δοκιμές αυτές να γίνονται από «εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας» και ότι αυτοί πρέπει να ενημερώνονται, πριν προχωρήσουν, για το ιστορικό των πολιτών που προσέρχονται για τεστ. Συνιστά επίσης να προτιμώνται τα δείγματα σιέλου για παιδιά».
Η πιο σοβαρή όμως καταγγελία προήλθε από την ίδια την Πανελλήνια Ένωση Ιατρικής Βιοπαθολογίας, η οποία με υπόμνημα της στην Εισαγγελία Αθηνών (12/04/2021) αναδείκνυε την επικινδυνότητα μιας τέτοιας παρέμβασης και τη μη επιστημονική αξιοπιστία της αναφέροντας: «Πώς θα ανιχνευθεί το αντιγόνο με τα σελφ τεστ ανιχνεύοντάς το στο χιλιοστό και στην εξωτερική πλευρά της μύτης; Είναι σκάνδαλο και ξεπερνά την επιστήμη της Βιοπαθολογίας». Την ίδια στιγμή αναδύονται σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα για την απόρριψη των υλικών μετά τη διενέργειά τους, τα οποία εντοπίζουν και καταγγέλλουν στους αρμόδιους φορείς τόσο ο Δικηγορικός Σύλλογος Κορίνθου, όσο και το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ.
Σε σχέση με όλες τις παραπάνω επισημάνσεις εύλογα, πλέον, δημιουργείται το ερώτημα σχετικά με τη σκοπιμότητα μιας υποχρεωτικής ιατρικής πράξης αυτό-διάγνωσης, η οποία εκτός ότι παραβιάζει κάθε συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα εκπαίδευσης/εργασίας με την εκβιαστική υποχρέωση διενέργειας του, αφού προκύπτουν εν τέλει και σοβαρά ζητήματα ασφάλειας, αξιοπιστίας των αποτελεσμάτων και περιβαλλοντικό θέμα. Έτσι όταν η Πανελλήνια Ένωση Ιατρική Βιοπαθολογίας αναφέρει ότι όλη αυτή η ιατρική διαδικασία είναι «σκάνδαλο που ξεπερνά την επιστήμη της βιοπαθολογίας», μένει να αναρωτηθούμε γιατί η κυρίαρχη βιοπολιτική εξουσία επιμένει με διαγωνισμούς διάτρητους να προωθεί και να υποχρεώνει όλους όσους δεν έχουν συμπτώματα να υποβάλλονται σε αυτή την εξέταση, απειλώντας τους με αποκλεισμό από το κοινωνικό πεδίο; Πώς συνυφαίνεται η ιατρικοποίηση κάθε κυττάρου της κοινωνικής ζωής με την πλήρη εμπορευματοποίηση βιοτεχνολογικών εργαλείων, με σκοπό τη μαζική πειθάρχηση των υποκειμένων σε νέες νόρμες; Πόσο «πολιτικά ουδέτερα» είναι τα βιοτεχνολογικά εργαλεία πρόληψης/θεραπείας; Πώς η «πανδημία» επαναπροσδιορίζεται μέσα και από το νεοφιλελεύθερο βιοπολιτικό κοινωνικό τοπίο, εγκαθιδρύοντας νέους μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου και ιατρικοποίησης κάθε κοινωνικής δραστηριότητας, υπό τον μανδύα της «αναμφισβήτητης» και μη λογοδοτούμενης (ακαταδίωκτης) βιοϊατρικής ειδημοσύνης;
«Δεν είναι υγεία, είναι πειθαρχία», μπορεί να διαβάσει κάποιος στον τοίχο ενός κτιρίου στο κέντρο της Αθήνας, περπατώντας με κωδικό 6, φορώντας υποχρεωτικά τη χειρουργική του μάσκα, με νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας, όχι μετά τις 23:00 πλέον μετά το άνοιγμα της εστίασης (03/05/2021) και με απαγόρευση μουσικής σε αυτή. Μέσα σε αυτή την ασφυκτικά ιατρικοποιημένη συνθήκη, δεν μπορεί έστω και σιωπηρά κανείς να μην αναρωτιέται γιατί ακόμα να στέλνουμε κωδικό για να γνωστοποιήσουμε το που θα πάμε, γιατί εκεί που θα πάμε απαγορεύτηκε η μουσική, γιατί να φοράμε υποχρεωτικά τη μάσκα, ενώ έχουμε υποβληθεί [υποχρεωτικά] σε απανωτά self-test και δεν έχουμε κανένα σύμπτωμα; Ο Υπουργός Επικρατείας θα δώσει την πολιτική απάντηση, εκεί που η βιοϊατρική επιστήμη πλέον θα έχει εξαντλήσει κάθε ίχνος ορθολογικότητας, τεκμηρίωσης και εγκυρότητας: «Για παιδαγωγικούς λόγους». Αν και αναφερόταν μόνο στη μη κατάργηση των SMS, η απάντηση του, όπως θα δούμε παρακάτω αφορά κάθε πτυχή κοινωνικής ζωής που έχει εισαχθεί στο μικροσκόπιο κάθε πειθαρχικού μηχανισμού ελέγχου.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η τοποθέτηση ενός φίλου εργαζόμενου λέγοντας ότι: «Μπορείς να παραλάβεις το selft-test από το φαρμακείο και να μην το κάνεις, δηλώνοντας αρνητικό αποτέλεσμα στην πλατφόρμα, χωρίς να το καταλάβουν» ·μια πληροφορία, η οποία ίσως χωρίς ο ίδιος να το αντιλαμβάνεται τη γνωρίζει πολύ καλά, η κυρίαρχη βιοϊατρική επιτροπή των ειδικών που γνωμοδοτεί κάθε εβδομάδα και συν-αποφασίζει μαζί με την πολιτική ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος για την εφαρμογή μιας επικίνδυνης και αναξιόπιστης μεθόδου αυτό-εξέτασης σε υποκείμενα χωρίς συμπτώματα. Το σύστημα, όμως, είναι σκόπιμα σχεδιασμένο να είναι διάτρητο και ανοιχτό σε αυθαιρεσίες. Ίσως γιατί ο σκοπός αυτής της απόπειρας δια της βιοϊατρικής βίας με αντίτιμο τη συμμετοχή στη δια ζώσης εκπαιδευτική/εργασιακή συνθήκη, δεν είναι η ανίχνευση πιθανών, «απειλητικών» και δυνητικά μολυσματικών Άλλων, με σκοπό την απομάκρυνση/ιχνηλάτηση τους· αλλά, στόχος είναι η ίδια η βιοπολιτική διαδικασία καθυπόταξης και πειθάρχησης των σωμάτων σε υποκείμενα που υπακούουν σε πρωτόκολλα υγειονομικής επιτήρησης και παραδίδουν την α-διανόητη μέχρι σήμερα συναίνεση παρέμβασης στο σώμα τους, χωρίς αντίσταση. Στο φόβο για πιθανό θάνατο από τον ιό θα προστεθεί ο φόβος του «κοινωνικού θανάτου», της μη απόλυσης από την εργασία σε περίπτωση άρνησης συμμόρφωσης και ο φόβος αποκλεισμού από το σχολείο.
Η υποχρεωτικότητα ιατρικών πράξεων, όπως το self-test σήμερα και σε λίγο καιρό κάποια επιπλέον ιατρική παρέμβαση χωρίς συναίνεση (όπως ενδεχομένως τα εμβόλια), είναι ένα ακόμα παράδειγμα εκ μέρους της κυρίαρχης βιοπολιτικής εξουσίας (σε συνεργασία με ένα πλέγμα ειδικών), για να εμπεδώσουμε ότι στην «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» που έχουμε περιέλθει λόγω της διαχείρισης της πανδημίας, τα δικαιώματα βρίσκονται σε παρένθεση και είναι πλέον πολυτέλεια να τα επικαλούμαστε, διότι σύμφωνα και με το λατινικό απόφθεγμα «η ανάγκη νόμους δεν γνωρίζει» («necessitas legem non habet) παρά μόνο παράγει νέους κανόνες «έτσι ώστε το ζήτημα της νομιμότητας της να εξαντλείται στην κρίση για την υπόσταση της» (Agamben 2006:46).
Γι’ αυτό έχει ενδιαφέρον να διερευνήσουμε μέσω μιας κριτικής απόστασης το πώς το «μοντέλο ελέγχου του Sars-Cov-2»- μέσω της επιβολής υποχρεωτικών ιατρικών πράξεων – ερμηνεύεται υπό το ακόλουθο ιστορικό πρίσμα που μας προσφέρει η ανάλυση του Μισέλ Φουκώ ([1999] 2011: 97), όταν αναφέρεται στη διάρκεια του Μεσαίωνα, εκεί όπου ο αποκλεισμός των λεπρών, μας δίδαξε, ότι ο διαχωρισμός μεταξύ των μολυσμένων και των μη μολυσμένων γινόταν βάσει μιας αυστηρά κάθετης οριογραμμής. Έξω από τα τείχη της πόλης, πέρα από τα όρια της κοινότητας ο λεπρός αναπαριστούσε την υγειονομική απειλή, δηλαδή εκείνη την απειλή που της αναλογούσε αρχικά η απαξίωση και ακολούθως ένας πένθιμος αποχαιρετισμός, αφού όσοι αποβάλλονταν από το κοινωνικό σώμα ανακηρύσσονταν νεκροί και οι περιουσίες τους ανακηρύσσονταν μεταβιβάσιμες (ο.π.). Το «μοντέλο του λεπρού», ως ο πειθαρχικός μηχανισμός αποβολής του μολυσματικού Άλλου για να «καθαρίσει» η κοινότητα επιβίωσε σύμφωνα με το Φουκώ, μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα, όταν αντικαταστάθηκε πλέον από το «μοντέλο εγκλεισμού του πανωλόβλητου», εξαιτίας της πανούκλας. Ένας πρότυπος σχεδιασμός που προστέθηκε στα δυτικά μοντέλα κοινωνικού ελέγχου των ατόμων (Φουκω [1999] 2011: 99). Ο Γάλλος φιλόσοφος εντοπίζει την ουσιώδη διαφορά ανάμεσα στα δύο συστήματα ως εξής: όταν στο μοντέλο του λεπρού κυριαρχεί η απόρριψη, εξοβελισμός και ο δυαδικός διαχωρισμός (η «καθαρή» και η «ακάθαρτη» ομάδα), στο μοντέλο της πανούκλας κυριαρχεί ο εγκλεισμός, η καραντίνα, «η εξατομίκευση, διαίρεση και υποδιαίρεση της εξουσίας που φτάνει μέχρι τον ελάχιστο πυρήνα της ατομικότητας» (ο.π. 102).
Όμως, ο Φουκώ δεν στέκεται ερμηνευτικά ως εκεί, άλλα εύστοχα θα αναδείξει το πώς η πανούκλα τροφοδοτεί την εξουσία μέσω της διαχείρισης της για να εκπληρωθεί το λεγόμενο «πολιτικό όνειρο της πανούκλας», το οποίο όπως και στην περίπτωση της διαχείρισης του ιού Sars-Cov-2, για παράδειγμα με τα αλλεπάλληλα καθεστώτα εγκλεισμού όπως αυτό το τελευταίο στην Ελλάδα για 6 μήνες, είναι εκείνη η στιγμή όπου η εξουσία ασκείται στην πληρότητά της (ο.π. 104). Μιας εξουσίας, όπως στην περίπτωση του μοντέλου Sars-Cov-2, που εκπληρώνει την πολιτική της φαντασίωση ότι ασκείται χωρίς εμπόδια, περιορίζοντας κάθε κίνηση/μετακίνηση των σωμάτων στον κοινωνικό χώρο, υποβάλλοντας σε εξαντλητικό κοσκίνισμα και αδιάκοπα τον ίδιο τον ζωτικό πυρήνα των υποκειμένων, τον χρόνο τους, την κατοικία τους, τη θέση τους και το σώμα τους, όπως δηλαδή συμβαίνει κυρίως από τον Νοέμβριο του 2020 μέχρι και σήμερα με την υποχρεωτική αποστολή κωδικού για την ενημέρωση του στίγματος του σώματος στο κοινωνικό πεδίο, την υποχρεωτική χρήση μάσκας σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο, μέχρι και την υποχρεωτική αυτό-διαγνωστική ιατρική πράξη σε υποκείμενα χωρίς συμπτώματα.
Εάν η πανωλόβλητη πόλη υπήρξε η ουτοπία, το όνειρο εκείνο που οι κυβερνώντες προσδοκούσαν να ζήσουν για να δουν τις τέλειες πειθαρχίες να λειτουργούν (Κακολύρης 2020), τότε μπορούμε μετά από ένα χρόνο πανδημίας να αναγνωρίσουμε με προβληματισμό και επαγρύπνηση το πώς το ίδιο το πολιτικό όνειρο «τέλειας πειθάρχησης», αναπαράγεται επί της ίδιας βάσης.
Το εμβολιαστικό σχέδιο «Ελευθερία» και οι συμβολισμοί του
Στο πολιτισμικό πλαίσιο του 21ου αιώνα που επιβιώνει ακόμα το πειθαρχικό «μοντέλο της πανούκλας» για την αντιμετώπιση και περιορισμό του αναπνευστικού ιού Sars-Cov2 , προστίθεται πέρα από την υποχρεωτικότητα των προβληματικών βιοτεχνολογικών εργαλείων αυτό-διάγνωσης, τα εμβόλια ως μια προληπτική ιατρική πράξη, βαθιά επιφορτισμένη με συμβολισμούς γύρω από την έννοια της ευθύνης/υπευθυνότητας, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της προστασίας των άλλων. Η πανδημία, ως καθολική απειλή του δήμου/της κοινότητας μας εγκαλεί πλέον στο όνομα της σωτηρίας [του δήμου], να σταθούμε όλοι και όλες υπό την ευθύνη μας για το «δημόσιο καλό».
Κατά τη διάρκεια της καθημερινής θανατοπολιτικής τηλεοπτικής ενημέρωσης στις 6, από ένα πλέγμα ειδικών, παρακολουθούμε πλέον μηχανικά δίπλα στους στεγνούς αριθμούς ημερήσιων κρουσμάτων, διασωληνώσεων και θανάτων τους αριθμούς ημερήσιων εμβολιασμών, ο σχεδιασμός του οποίου ονομάστηκε, τον Δεκέμβριο του 2020, από το Υπουργείο Υγείας, «Ελευθερία», σηματοδοτώντας ότι μόνο μέσα και από τον εμβολιασμό θα επανακτήσουμε τα ατομικά/κοινωνικά δικαιώματα μας, τα οποία παραχωρήσαμε αμαχητί μέσα από τα αλλεπάλληλα καθεστώτα εγκλεισμού (lockdown). Άλλωστε, ο συμβολικός χαρακτηρισμός του εμβολιαστικού προγράμματος «Ελευθερία» αναπαριστά, μέσω μιας κυρίαρχης και προβληματικής πολεμικής ορολογίας, ότι στη βιοπολιτική διαχείριση της πανδημίας, τα εμβόλια όχι τόσο εμφατικά τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, είναι τα μοναδικά «όπλα ανοσίας» που θα αντιμετωπίσουν τον «αόρατο ιό/εχθρό» απέναντι στον οποίο ο πρωθυπουργός κήρυξε, σε διάγγελμα του την άνοιξη του 2020 τον «πόλεμο».
Έτσι, οι ενδιαφερόμενες φαρμακευτικές εταιρείες μετά από ελάχιστους μήνες κλινικών δοκιμών σε ένα συγκριτικά μικρό πληθυσμιακό δείγμα συγχώνευσαν βασικά ερευνητικά στάδια και παρακάμφθηκε, λόγω έκτακτης ανάγκης αναχαίτισης του ιού Sars-Cov-2, ένας βασικός παράγοντας αξιολόγησης της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας των εμβολίων: ο χρονικός ορίζοντας ως βασικό στοιχείο αξιολόγησης των ρευστών και δυναμικών επιστημονικών δεδομένων που κάθε φορά προκύπτουν από κάθε επιστημονική έρευνα οποιουδήποτε πεδίου, όχι μόνο της βιοϊατρικής. Η έγκριση από τον αρμόδιο Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (E.M.A.) δόθηκε από τα τέλη 2020 μέχρι και σήμερα, σταδιακά για τέσσερα εμβόλια για τον ιό Sars-Cov-2, υπό όρους και είναι επείγουσας χρήσης (Conditional Marketing Authorization και Emergency Use Authorization), την ίδια στιγμή που ηλεκτρονικές διαρροές (#emaleaks), ανέδειξαν τις πιέσεις που ασκήθηκαν για άμεση έγκριση, σε ευρωπαϊκό πλαίσιο (για παράδειγμα για το εμβόλιο της Pfizer/Biontech) παρά τις ενστάσεις ειδικών επιστημόνων.
Παρ’ όλα αυτά, όπως μας ενημερώνει και ο Ε.Ο.Φ για παράδειγμα στο εμβόλιο της Pfizer : «Στο Comirnaty (η ονομασία του εμβολίου της συγκεκριμένης εταιρείας) χορηγείται άδειας κυκλοφορίας υπό όρους. Αυτό σημαίνει ότι αναμένονται περισσότερα δεδομένα σχετικά με το εμβόλιο, τα οποία η εταιρεία υποχρεούται να προσκομίσει. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων θα επανεξετάζει κάθε νέο πληροφοριακό στοιχείο που θα είναι διαθέσιμο και η παρούσα ανασκόπηση θα ενημερώνεται αναλόγως». [1]
Για πρώτη φορά, η ίδια η «ιατρική βασισμένη σε αποδείξεις» (evidence based medicine) ετών, μπήκε σε παρένθεση. Αυτή που έριχνε όλο της το επιστημονικό βάρος σε στάδια τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών, μετα-αναλύσεων, αξιολογήσεων και επαναξιολογήσεων σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, με τους πολλαπλούς κλινικά ελεγχόμενους πληθυσμούς να καθορίζουν κάθε φορά, αν τα δεδομένα δεκαετίας επιτρέπουν να οριστεί το σκεύασμα (φάρμακο ή εμβόλιο) ως ασφαλές και αποτελεσματικό, για να βγει από το εργαστήριο και την ελεγχόμενη πειραματική διαδικασία στο ευρύ κοινό, πλέον επαναπροσδιορίζεται -λόγω της «κατάστασης εκτάκτου ανάγκης»- σε «ιατρική βάσει ενδείξεων σε πραγματικό χρόνο» («real-world evidence medicine»).[2] Με τον εμβολιαζόμενο πληθυσμό, να τροφοδοτεί σε μαζική κλίμακα τις συνεχιζόμενες κλινικές μελέτες με δεδομένα που προκύπτουν έξω από το εργαστήριο, όπως γίνεται μέχρι σήμερα για παράδειγμα στο Ισραήλ με το εμβόλιο της Pfizer και τον Υπουργό Υγείας του Ισραήλ να εξετάζει εκ των υστέρων τη συσχέτιση εμβολιασμένων με περιστατικά μυοκαρδίτιδας που εμφάνισαν πιθανώς μετά τον εμβολιασμό τους. Ή ακόμα με την προσθήκη των θρομβοεμβολικών επεισοδίων στις επίσημες παρενέργειες του εμβολίου της Astrazeneca, τέλη Μαρτίου του 2021, όταν ο εμβολιαζόμενος πληθυσμός «σε πραγματικό χρόνο» ενημέρωνε για τα νέα επιστημονικά δεδομένα μέσω σοβαρών περιστατικών θρομβώσεων ακόμα και θανάτων που εν τέλει συσχετίστηκαν με το εν λόγω εμβόλιο, μετά από πολλές αρνήσεις και αλλεπάλληλα κωλύματα.[3] Καθώς επίσης και για το εμβόλιο Johnson & Johnson που ανεστάλη στις Η.Π.Α., στη Δανία και μέχρι νεωτέρας και στην υπόλοιπη Ε.Ε., μετά από εμφάνιση θρομβώσεων σε εμβολιασθέντες.[4] Στις Η.Π.Α. το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (C.D.C.) προτείνει στους εμβολιασμένους να κατεβάσουν μια εφαρμογή στο κινητό τους τη λεγόμενη «v-safe after vaccination health checker» , ενθαρρύνοντας τους να καταγράφουν βάσει του εμβολίου που έχουν κάνει, τις πιθανές παρενέργειες που παρουσιάσουν, ενημερώνοντας τον φορέα για αυτές.
Στην ίδια τροχιά, λίγο καιρό πριν την εμφάνιση σπάνιων αλλά αναγνωρισμένων παρενεργειών που οι κλινικές μελέτες δεν είχαν προλάβει να εντοπίσουν, η Δρ. Οβέτα Φούλερ, ιολόγος και ερευνήτρια ιογενών παθογόνων στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους που δεν γνωρίζουμε, αφού ήταν μια από τις τέσσερις αρνητικές ψήφους της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Αμερικάνικης Υπηρεσίας Φαρμάκων (FDA) που έθεσε ερωτήματα συγκεκριμένα για την ασφάλεια των εμβολίων RNA-λιπιδίων messenger και ανέφερε τους προβληματισμούς της για τη μακροπρόθεσμη επίδραση στους ανθρώπους, λέγοντας: «Δεν έχουμε ιδέα τι κάνει το εμβόλιο RNA-λιπιδίων messenger (σ.σ.: η τεχνολογία που χρησιμοποιείται από το εμβόλιο Pfizer / BioNTech) για τους ανθρώπους μακροπρόθεσμα – δεν έχει γίνει πριν. Και πηγαίνουμε από 20.000 άτομα που παίρνουν αυτό το εμβόλιο σε εκατομμύρια που λαμβάνουν αυτό το εμβόλιο, με πολύ περιορισμένη εκτίμηση κινδύνου».
Οι εμβολιασμένοι/ες ως τα υποκείμενα «απόλαυσης» προνομίων και δικαιωμάτων
Πέρα όμως από τις συνθήκες αδειοδότησης των εμβολίων, των ρευστών επιστημονικών δεδομένων ασφάλειας και αποτελεσματικότητάς τους, ή ακόμα την αναγκαιότητα ή μη του εμβολιασμού, ο προβληματισμός στέκεται στις κοινωνικές αναπαραστάσεις, στους συμβολισμούς γύρω από την καθολικότητα της συγκεκριμένης επιλογής πρόληψης, ειδικά όταν δημιουργούνται νέες κοινωνικές ταυτότητες με προνόμια, δικαιώματα και παραχωρήσεις, διαμορφώνοντας στο όνομα της «δημόσιας υγείας» υγειονομικούς διαχωρισμούς, αποκλεισμούς και ανισότητες στο κοινωνικό πεδίο.
Στις τηλεοπτικές οθόνες από τις αρχές του 2021 μέχρι και σήμερα πλέον δυο σύστοιχες εικόνες αλληλοσυμπλήρωναν η μία την άλλη – η ανακοίνωση των κρουσμάτων/διασωληνώσεων/θανάτων, με τις επαναλαμβανόμενες εικόνες από την πληρότητα των Μ.Ε.Θ. στα Δημόσια Νοσοκομεία και τους καθημερινούς αριθμούς εμβολιασμών. Η κοινωνική αναπαράσταση της φονικότητας του ιού, εν μέσω παρατεταμένου εγκλεισμού θα κατέληγε αναπόδραστα στη μονοθεματική σύνδεση ότι ο ιός είναι φονικός και συνδέεται μόνο με την τριτοβάθμια περίθαλψη (κυρίως με τις Μ.Ε.Θ.) και τον θάνατο. Το πατερναλιστικό νεοφιλελεύθερο πλέγμα πολιτικής και βιοϊατρικής εξουσίας επενδύει πλέον στη ζωή και στη φροντίδα μονομερώς, κυρίως μέσω των εμβολιασμών, ως τη μοναδική «σωτήρια» λύση, η οποία ως πρόληψη θα προλάβει «σπάταλες» επενδύσεις (προσλήψεις/εξοπλισμός, ενίσχυση Π.Φ.Υ.), εκ μέρους του κράτους, για την ενίσχυση του δημοσίου συστήματος υγείας, δηλαδή θα αποτρέψει τον εαυτό του να ασχοληθεί με κάτι που τόσο πολύ απεχθάνεται σε ιδεολογική βάση.[5]
Επίσης, στο πλαίσιο κυριαρχίας της βιοϊατρικής στατιστικολογίας όπου οι άνθρωποι κυρίως με συμπτώματα του ιού Sars-Cov2 ονομάζονται γενικά και αφαιρετικά «κρούσματα» και η έμφαση δίνεται μόνο στη σύνδεση του ιού/ «εχθρού» με θανάτους και ημερήσιες διασωληνώσεις, έχει σημασία να κατανοήσουμε το πώς αποκρύπτεται η σταδιοποίηση της νόσου, τα πολλαπλά και πληθυντικά συμπτώματα που δεν συνδέονται μόνο με θανατική καταδίκη. Όπως για παράδειγμα προκύπτει και από τον επίσημο ηλεκτρονικό ιστότοπο αναφοράς σε πραγματικό χρόνο «Worldometers» για τα στατιστικά δεδομένα σχετικά με τον ιό Sars-Cov2, στην Ελλάδα, οι αριθμοί αποκαλύπτουν ότι από την έναρξη της πανδημίας στα 350.000 κρούσματα, υπήρξαν 10.000 θάνατοι και ανέρρωσαν περίπου οι 292.000.[6]. Αυτή η επισήμανση για τις πληθυντικές περιπτώσεις ανθρώπων που ανάρρωσαν δεν συνδέεται όπως επιδερμικά μπορεί να της καταλογιστεί, ως μια άρνηση ή απαξίωση των νοσηλευομένων με οξεία αναπνευστική νόσο 2019-nCov (covid19) ή όσων πέθαναν από τη νόσο, αλλά είναι μια προσπάθεια να ξεδιπλωθούν κι άλλες πτυχές και επίπεδα του πανδημικού αφηγήματος που ενδεχομένως σκόπιμα συσκοτίζονται με τον εμβολιαστικό σχεδιασμό (και όχι τόσο τη θεραπευτική αντιμετώπιση) να αναπαριστάται ότι «απελευθερώνει» τη ζωή από τον (φυσικό και «κοινωνικό») θάνατο.
Τον Δεκέμβριο του 2020, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πολλές άλλες χώρες εφαρμόστηκε σε μεγάλης κλίμακας πληθυσμιακών κατηγοριών ένα καθολικό πρόγραμμα εμβολιαστικής κάλυψης, με προαιρετικό χαρακτήρα, με τον Υπουργό Υγείας Β. Κικίλια να τονίζει «την αντισυνταγματικότητα του υποχρεωτικού του χαρακτήρα». Έχει, λοιπόν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον, να αναγνωρίσουμε το πώς δίπλα στον προαιρετικό εμβολιασμό στοιχίζεται η έμμεση υποχρεωτικότητα του, με αναστολή των ατομικών δικαιωμάτων, με τη δημιουργία διακρίσεων και νέων πειθαρχήσεων των υποκειμένων. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγες ημέρες μετά την έναρξη των εμβολιασμών, η πρόταση του πρωθυπουργού της Ελλάδας για το «πιστοποιητικό εμβολιασμού» προς την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη «διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων που έχουν εμβολιαστεί κατά του Covid 19», ανάδειξε ότι τα προνόμια που θα προσφέρονται στους εμβολιασμένους θα παρέχονται προκειμένου να δημιουργούν [εκβιαστικά] «ένα θετικό κίνητρο ενθάρρυνσης των πολιτών να εμβολιαστούν». Πλέον το αδιαπραγμάτευτο ατομικό δικαίωμα ελεύθερης μετακίνησης, μετατράπηκε σε μικρό χρονικό διάστημα σε προνόμιο επιβράβευσης, λόγω συμμόρφωσης σε μια προληπτική ιατρική πράξη. Οι αντιδράσεις απέναντι σε αυτήν την πρόταση από διάφορες χώρες όπως ήταν κυρίως η Γερμανία και η Γαλλία ήταν ιδιαίτερα αρνητικές, τονίζοντας ότι μια τέτοια πρόταση δημιουργεί «πολίτες δεύτερης κατηγορίας» και ότι ήταν πολύ νωρίς για να υλοποιηθεί κάτι αντίστοιχο αφού δεν είχαν όλοι πρόσβαση στα εμβόλια.
Η πιο ουσιώδης, όμως, αντίδραση προέκυψε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ο οποίος μέχρι και σήμερα -μεταξύ άλλων- επιμένει ότι «υπάρχουν περιορισμένες αποδείξεις για το κατά πόσο ο εμβολιασμός μειώνει τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού», αποδομώντας την κυρίαρχη αφήγηση ότι ο/η εμβολιασμένος/η είναι πλήρως προστατευμένοι.
Με αφορμή τη θέση του Π.Ο.Υ. που στέκεται μέχρι και σήμερα απέναντι σε προσπάθειες διαχωρισμών, κοινωνικών αποκλεισμών, ανισοτήτων και στίγματος μεταξύ εμβολιασμένων και μη, είναι εύλογο να αναρωτηθούμε για τις προσπάθειες κατασκευής του εμβολιασμένου ως το «άτρωτο» υποκείμενο που περιέρχεται σε συνθήκες α-νοσίας απέναντι στον ιό και υπευθυνότητας απέναντι στον Άλλο. Κατά πόσο, λοιπόν, τα εμβόλια κατά του ιού Sars-cov2 σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα προσφέρουν την υπόσχεση ανοσίας και καθιστούν τους/τις εμβολιασμένους/ες ως τα υποκείμενα που αξίζουν προνομίων;
Για να προσεγγίσουμε με προσοχή αυτό το ερώτημα οφείλουμε να ανατρέξουμε στις πληροφορίες που μας παρέχει ο ίδιος ο Ε.Ο.Φ. για το κάθε εγκεκριμένο εμβόλιο ξεχωριστά, όπως πχ αυτό της Pfizer, το λεγόμενο «Comirnaty» όπου στο ερώτημα «Πόσο διαρκεί η προστασία από το Comirnaty;» η εταιρεία απαντά: «Επί του παρόντος, η διάρκεια της προστασίας που παρέχει το Comirnaty δεν είναι γνωστή. Τα άτομα που εμβολιάστηκαν στο πλαίσιο της κλινικής δοκιμής θα συνεχίσουν να παρακολουθούνται για 2 χρόνια προκειμένου να συγκεντρωθούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διάρκεια της προστασίας». Στην ίδια τροχιά αβεβαιότητας κινείται και το ακόλουθο ερώτημα «Μπορεί το Comirnaty να μειώσει τη μετάδοση του ιού από το ένα άτομο στο άλλο;» με την εξής απάντηση: «Ο αντίκτυπος του εμβολιασμού με Comirnaty στην εξάπλωση του ιού SARS-CoV-2 στην κοινότητα δεν είναι ακόμη γνωστός. Δεν είναι ακόμη γνωστό πόσοι από τους εμβολιασθέντες θα εξακολουθούν να μπορούν να μεταδίδουν και να εξαπλώνουν τον ιό». Επίσης η τελευταία έρευνα των ιατρών της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Πάνο Μαλανδράκη, Γιάννη Ντάναση, και Θάνο Δημόπουλο (Πρύτανης ΕΚΠΑ), τον Απρίλιο του 2021 ανέδειξε τη ρευστότητα των επιστημονικών δεδομένων και τη διαρκή αξιολόγησή τους, αναφέροντας ότι αν και είναι για τουλάχιστον τρεις μήνες η παρεχόμενη ανοσία αυτή πάντα εξαρτάται και από την ανοσοαπόκριση του κάθε οργανισμού, αναπτύσσοντας υποθετικά σενάρια για τυχόν παραπάνω χρονικό ορίζοντα προστασίας.
Την ίδια στιγμή το Αμερικάνικο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (C.D.C.) στην επίσημη ιστοσελίδα του αναφέρει στην ενότητα «τι γνωρίζουμε και τι μαθαίνουμε ακόμα ενώ είσαι πλήρως εμβολιασμένος» ότι «ακόμα μαθαίνουμε κατά πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια απέναντι στις μεταλλάξεις του ιού που προκαλεί τον COVID-19. Τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι τα εμβόλια μπορούν να δουλέψουν ενάντια σε κάποια στελέχη και να είναι λιγότερα αποτελεσματικά έναντι άλλων. […] Τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι τα εμβόλια ενδέχεται να βοηθούν στη μη μετάδοση του COVID-19, αλλά ακόμα μαθαίνουμε όσο περισσότερο οι άνθρωποι εμβολιάζονται[…] Ακόμα μαθαίνουμε για πόσο καιρό τα εμβόλια του COVID-19 μπορούν να προστατευόσουν τους ανθρώπους[…] Όσα περισσότερα μαθαίνουμε τόσο θα συνεχίζουμε να ανανεώνουμε τις συστάσεις μας στους εμβολιασμένους και μη εμβολιασμένους».
Στόχος του παρόντος προβληματισμού δεν είναι η απόρριψη αυτής της επιλογής πρόληψης, αλλά η ενεργοποίηση της κριτικής σκέψης και αποστασιοποίησης από δογματικά καθεστώτα αλήθειας, όπου η βιοϊατρική στατιστική επιστημολογία προβάλλει στην παρούσα συνθήκη, κυρίως τον εμβολιασμό ως την απόλυτη υπόσχεση προστασίας απέναντι στο «κακό» (mal) που επιφέρει την ασθένεια (maladie), κανονικοποίωντας στη βάση του αφηγήματος διακρίσεις, αποκλεισμούς, διχασμούς και ανισότητες μεταξύ εμβολιασμένων και μη. Υπό αυτό το πρίσμα όσο σημαντικοί κι αν είναι οι εμβολιασμοί, ως προληπτικό μέτρο που εναπόκειται στον καθένα ξεχωριστά να το επιλέξει ή όχι, τόσο εξίσου σημαντικό είναι η διαρκή μας επαγρύπνηση και ο κριτικός μας αναστοχασμός απέναντι σε κυρίαρχους βιοπολιτικούς λόγους (discourse) που εργαλειοποιούν μια προληπτική ιατρική πράξη, για να κατασκευάσουν νέες ταυτότητες, μια νέα «βιολογική ιδιότητα του πολίτη» (Rose & Novas [2005] 2011: 545-590) που είναι «υπεύθυνη» ως προς τη φροντίδα του εαυτού και την προστασία του άλλου· δηλαδή, ένας πολίτης «ικανός» με βιολογικούς όρους που χρήζει προνομίων και κοινωνικής αναγνώρισης. Σε αυτό το σημείο, η υποχρεωτικότητα και η παραβίαση κάθε ατομικού δικαιώματος περί ιατρικής παρέμβασης στο σώμα, χωρίς τη συναίνεση του υποκειμένου, επανέρχεται διαρκώς απειλητικά για να εδραιώσει στη νεοφιλελεύθερη κανονικότητα την ισχύ των διακρίσεων, των ανισοτήτων, των διαχωρισμών και των κατηγοριοποιήσεων, υπό τη σκιά του δόγματος της «δημόσιας υγείας» που μας επιστρέφει σε ένα οδυνηρό παρελθόν.
Υποχρεωτικότητα ιατρικών πράξεων στον 21ο αιώνα και η αναβίωση του βιοϊατρικού ναζιστικού καθεστώτος
Δεδομένου ότι η διάρκεια προστασίας των παρεχόμενων εμβολίων έναντι του ιού Sars-Cov-2 είναι επί του ιστορικού παρόντος ένα παγκόσμιο ερευνητικό ερώτημα, προκύπτουν καθημερινά παραδείγματα όπου μεταξύ ανεμβολίαστων νοσούντων υπάρχουν και αρκετοί εμβολιασμένοι, όπως για παράδειγμα στο πεδίο των υγειονομικών. Αν και σε αρκετά δημόσια νοσοκομεία (ΠΑΓΝΗ/ Μεταξά) εμβολιασμένοι υγειονομικοί νόσησαν λίγο καιρό μετά τον εμβολιασμό τους, η συζήτηση μέχρι και σήμερα ολοένα και πλησιάζει στην ηθικολογική διάσταση του θέματος περί υποχρεωτικότητας εμβολιασμού των υγειονομικών (όπου περίπου το 50% συναίνεσε στον εμβολιασμό τους). Ο Καθηγητής Πνευμονολογίας Θ. Βασιλακόπουλος σε τηλεοπτική συνέντευξη του τόνισε ότι: «δεν νοείται υγειονομικός και ανεμβολίαστος», ενώ συνέχισε τη συλλογιστική του αναφέροντας ότι «εάν μετά κολλήσεις θα φταίει το κράτος αν δεν υπάρχει κρεβάτι εντατικής»;
Αν στο πολιτισμικό πλαίσιο ενός νεοφιλελεύθερου επανασχεδιασμού του δημόσιου συστήματος υγείας, με εργαλείο την «οικονομική κρίση» του 2008, βιώσαμε τις πολλαπλές συνέπειες στην κατάσταση υγείας των υποκειμένων μέσα από τον έντονο διαχωρισμό μεταξύ «ασφαλισμένων» και «ανασφάλιστων» ασθενών, στα συμφραζόμενα του παρόντος ιστορικού χρόνου με αφορμή την «υγειονομική κρίση» αναγεννιέται, πλέον, με επικίνδυνο ύφος, ένας νέος διαχωρισμός μεταξύ εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων. Έτσι, από τη θέση του «ασφαλισμένου/ης, δηλαδή του υποκειμένου που χαίρει μερικής ασφάλειας, ιατρικής προσοχής και ανακούφισης στην «οικονομική κρίση», πλέον μετατοπιζόμαστε στην κατασκευή μιας νέας «βιολογικής ιδιότητας του πολίτη» (Rose, Novas [2005] 2011), αυτής του/της εμβολιασμένου/ης, δηλαδή μιας ταυτότητας με βιολογικούς όρους που αξίζει «το κρεβάτι στη Μ.Ε.Θ.», την ιατρική φροντίδα και την εν γένει κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή. Στον αντίποδα, η ανακοίνωση θανάτου από κόβιντ του «ανεμβολίαστου» Δ/ντή Ακτινολογικού στο νοσοκομείο «Άγιος Παύλος», με το ονοματεπώνυμο του στη λεζάντα της ανακοίνωσης της ΠΟΕΔΗΝ, δείχνει με τον πιο μισάνθρωπο και διχαστικό τρόπο ότι ο θάνατος ενός «ανεμβολίαστου» είναι ένα συμβάν αναμενόμενο, ανοιχτό στην παραβίαση ιατρικού απορρήτου και προσωπικών δεδομένων, καθιστώντας τον πλέον έναν μη-πολίτη, στιγματισμένο πλήρως ακόμα και τη στιγμή θανάτου του.
Παρόλο που, όπως εξετάσαμε παραπάνω τα εμβόλια ως επιλογή προληπτικής ενίσχυσης του ανθρώπινου οργανισμού δεν εγγυώνται την προστασία με απόλυτη βεβαιότητα, καθώς η όποια σε διάρκεια ανοσία θα είναι αποτέλεσμα της ανασοπόκρισης του κάθε οργανισμού ξεχωριστά (έρευνα ΕΚΠΑ Απρίλιος 2021), οι διαχωρισμοί, οι αποκλεισμοί και οι ανισότητες και το επικίνδυνο δίπολο μεταξύ «εμβολιασμένων» και «μη εμβολιασμένων» μας επανατοποθετεί μπροστά σε μια επικίνδυνη ιστορική στιγμή και μας εγκαλεί στην αναβίωση της ιστορικής μνήμης σχετικά με την επιμονή και τη σκοπιμότητα τέτοιων διχαστικών προσεγγίσεων. Επίσης, στο ζήτημα της λεγόμενης «ανοσίας» έχει ενδιαφέρον ότι επιστημονικά το βιοϊατρικό/πολιτικό καθεστώς δεν δίνει την αντίστοιχη προσοχή και έμφαση στη «φυσική ανοσία» , δηλαδή σε όσους/ες έχουν ήδη νοσήσει από τον ιο Sars-Cov-2, οι οποίοι/ες αποδεδειγμένα έχουν αναπτύξει αντισώματα και κύτταρα μνήμης για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει και σε αυτές τις περιπτώσεις κίνδυνος επαναμόλυνσης. Διότι είτε είναι φυσικά νοσούντες με αντισώματα είτε εμβολιασμένοι/ες μέσω «τεχνητής» μορφής ανοσίας, που τα αντισώματα/κύτταρα μνήμης δυνητικά θα προστατεύσουν τα υποκείμενα από τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης και ενδεχόμενου «φυσικού θανάτου», το πολιτικό διακύβευμα είναι η υπέρβαση κάθε διαχωρισμού που θα επιφέρει ως αποτέλεσμα τον «κοινωνικό θάνατο» σε όσους/ες δεν έχουν είτε νοσήσει είτε εμβολιαστεί.
Αυτό το διακύβευμα υπέρβασης και αντίστασης σε κάθε μορφή κοινωνικής διάκρισης και στιγματισμού είναι πιο επιτακτικό από ποτέ, ειδικά όταν το Ισραήλ μας αποκαλύπτει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τη νέα δυστοπική κανονικότητα, πολιτισμικά α-διανόητης μέχρι πρότινος. Ως πρώτη χώρα επίτευξης εμβολιαστικής κάλυψης στον πληθυσμό της, το Ισραήλ -μετά από μια παρατεταμένη περίοδο καθολικού εγκλεισμού και «κόκκινης» απαγόρευσης κάθε κοινωνικής δραστηριότητας (lockdown)- εφαρμόζει σήμερα την υποχρεωτική επίδειξη του λεγόμενου «πράσινου πιστοποιητικού» (green pass) για την αποκλειστική είσοδο μόνο των εμβολιασμένων σε συναυλίες, καφέ, εστιατόρια και συμμετοχής των «προνομιούχων» υποκειμένων σε οποιαδήποτε κοινωνική δραστηριότητα. Ακόμα και όσοι/ες έχουν αναρρώσει δεν έχουν ακόμα το δικαίωμα κοινωνικής συμμετοχής στο δημόσιο πεδίο, αν δεν έχουν εμβολιαστεί παρά τη φυσικά ανοσία, και τους δίνεται το ψηφιακό πιστοποιητικό μόνο μετά τις 30/06/2021, ενώ για όσους δεν εμβολιαστούν αυταρχικά και κυνικά «μένουν πίσω» (left behind) σύμφωνα με τη δήλωση του Ισραηλινού Υπιυργού Υγείας, τονίζοντας εμφατικά ότι τα ατομικά δικαιώματα πλέον συνδέονται άρρηκτα με την ταυτότητα του εμβολιασμένου υποκειμένου, και ο «κοινωνικός θάνατος» και αποκλεισμός έρχεται τελεολογικά για όσους/ες δεν πειθαρχούν στην επιβεβλημένη προληπτική παρέμβαση.
Στις 28/04/2021, η Β. Παπαευαγγέλου, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμού, σκιαγράφησε και για την Ελλάδα ένα παρόμοιο μελλοντικό τοπίο για τους εμβολιασμένους στον άξονα του Ισραήλ, αναφέροντας ότι «είναι προφανές ότι το καλοκαίρι και καθώς ένα μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού της χώρας μας θα έχει κάνει το εμβόλιο, όσοι επέλεξαν να εμβολιαστούν θα απολαμβάνουν μεγαλύτερες ελευθερίες εντός και εκτός της χώρας μας». Στις 08/05/2021 διευκρίνισε με ακόμα πιο σαφή τρόπο το πλαίσιο ανισότητας και διχασμού που κατασκευάζεται με τη συνδρομή των ειδικών: «Σαφώς και έχουν συζητηθεί τα οφέλη που θα έπρεπε να έχουν οι εμβολιασθέντες. Δεν είναι κίνητρα και αντικίνητρα, αλλά πραγματικά οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν εμβολιαστεί μπορούν να συμμετέχουν σε περισσότερες δραστηριότητες.[…] Η αλήθεια είναι ότι μπορούν να συμμετέχουν – πιστεύουμε ότι εκεί θα οδηγηθούμε – σε πολλές δραστηριότητες, είτε αυτό είναι συναυλίες, είτε είναι γυμναστήρια, είτε πολλά πράγματα». Η ελευθερία πλέον από αδιαπραγμάτευτο θεμελιώδες δικαίωμα του υποκειμένου, μας προειδοποιούν ότι θα μετατραπεί σε ανταλλάξιμο είδος, εξ’ού και το πραγματικό και επικίνδυνο νόημα -πέρα του συμβολισμού- του εμβολιαστικού σχεδίου «Ελευθερία». Το ηγεμονικό πλέγμα βιοϊατρικής- πολιτικής εξουσίας έρχεται με κυνικό, πατερναλιστικό ύφος προστάτη και λέει: όσοι/ες επιλέξετε τον εμβολιασμό θα έχετε ως ανταποδοτικό «όφελος» την ελευθερία συμμετοχής στο κοινωνικό πεδίο. Όσοι δεν πειθαρχείτε σε αυτή την επιλογή πρόληψης, θα «μένετε πίσω». Και σε αυτό το σημείο θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι την επικινδυνότητα του σχεδιασμού ενός τέτοιου υγειονομικού απαρτχάιντ με πολιτικό περιεχόμενο, καθώς τα εμβόλια όταν φεύγουν από τα εργαστήρια δεν προορίζονται μόνο για να χτίσουν «τοίχο ανοσίας», αλλά έναν κοινωνικό τοίχο αποκλεισμών και ανισοτήτων. Εδώ όλοι και όλες θα κριθούμε –από οποιαδήποτε θέση- στο κατά πόσο θα επιτρέψουμε την εγκαθίδρυση και επιβίωση ενός τέτοιου ξεκάθαρα φασιστικού υγειονομικού/πολιτικού διαχωρισμού.
Σε αυτή την εκβιαστική συνθήκη, μην ξεχνάμε ότι τοποθετείται και η έμμεση υποχρεωτικότητα των εμβολίων, μέσω «πράσινων ψηφιακών πιστοποιητικών», ή μέσω αυταρχικών κυβερνητικών αποφάσεων, όπως αυτή της Ιταλίας, τον Μάρτιο του 2021, για τη μετάθεση/διαθεσιμότητα/ απώλεια θέσης μη εμβολιασμένων υγειονομικών. Ένα πολύ επίκαιρο θέμα και στην Ελλάδα, το οποίο ήδη λίγο μετά την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος, τον Ιανουάριο του 2021, ήταν παρούσα στο κυρίαρχο κυβερνητικό βιοϊατρικό αφήγημα και έδινε το στίγμα ότι τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα επαναπροσδιορίζονται πλέον υπό το φως νέων και επικίνδυνων εννοιολογήσεων. Τον Νοέμβριο του 2020, ο Υπουργός Επικρατείας, Γ. Γεραπετρίτης, ο οποίος επέμενε ότι δεν χρειαζόμεστε ΜΕΘ γιατί θα είχαμε περισσότερους νεκρούς αλλά χρειάζεται να προφυλασσόμαστε για μην χρειαζόμαστε ΜΕΘ, επανήλθε λίγο καιρό μετά, τον Ιανουάριο του 2021, στο διαδικτυακό συνέδριο της «Πρωτοβουλίας 21» , με θέμα «Επιδημίες: Μια διαχρονική απειλή, μια πρόσκληση για το μέλλον» για να υποστηρίξει ότι η υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών είναι «ένα μεγάλο και δύσκολο κεφάλαιο» το οποίο πρέπει να βάλει τέλος στο φιλελεύθερο παραδοσιακό μοντέλο των ατομικών δικαιωμάτων και στη θέση τους να εισαχθούν τα δικαιώματα τρίτων, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της φροντίδας της κοινότητας. Για να υποστηρίξει το επιχείρημα του ανέτρεξε σε μια απόφαση των Η.Π.Α. του 1905, της υπόθεσης του «Jacobson vs Massachusetts», βάσει της οποίας «το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο απεφάνθη ότι η τότε υποχρεωτικότητα του εμβολίου κατά της ευλογιάς, δεν προσβάλλει τη 14η τροπολογία, διότι η απόφαση ανέφερε ότι το χρέος κοινωνικής αλληλεγγύης είναι εμποτισμένο μέσα στα ατομικά δικαιώματα, ως εγγενές συστατικό».
Το πώς το 2021, το κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο βιοϊατρικό/κυβερνητικό αφήγημα με αφορμή την «πανδημία», επικαλείται μια απόφαση που προέκυψε μέσα και από τα πολιτισμικά συμφραζόμενα των αρχών του 20ου αιώνα, αποσιωπώντας κάθε νομικό/ηθικό/κοινωνικό πλαίσιο περί βιοηθικής και δικαιωμάτων που διαμορφώθηκαν κυρίως μετά τη φρίκη της ναζιστικής βιοϊατρικής εξόντωσης των «διαφορετικών», στο όνομα της «δημόσιας υγείας», δηλαδή της «υγείας» της άριας φυλής καθώς και του «καθήκοντος να είναι κανείς υγιής», δείχνει ότι πλέον βρισκόμαστε σε ένα επικίνδυνο σημείο αναβίωσης μιας τραυματικής συλλογικής μνήμης. Επίσης, μια πλούσια κριτική της εν λόγω απόφασης αποτυπώνεται σε πολλά άρθρα, που προειδοποιούν 100 χρόνια μετά την απόφαση του 1905, για τον κίνδυνο που αναδύεται μέσω της επίκλησης στη «δημόσια υγεία» και για τη νομιμοποίηση υποχρεωτικών ιατρικών παρεμβάσεων που εμπίπτουν πλέον στον ορισμό των βασανιστηρίων, όταν απουσιάζει η ενημέρωση και η συναίνεση του υποκείμενου.
Επίσης, η σύμβαση του Οβιέδο, η οποία επικυρώθηκε με τον ν.2619/1998 στην Ελλάδα, αποτελεί το μοναδικό νομικά δεσμευτικό κείμενο για την προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας του ατόμου σε σχέση με τις εφαρμογές της βιολογίας και της ιατρικής και διαμορφώθηκε στον απόηχο της ναζιστικής βιοϊατρικής εξόντωσης κάθε ίχνους ετερότητας (Εβραίοι, Ρομά, άτομα με αναπηρία, ψυχικά νοσούντες Γερμανοί, αιχμάλωτοι πολέμου). Μια σύμβαση, η οποία γράφτηκε στον απόηχο της «εφαρμοσμένης βιολογίας» του ναζιστικού κράτους όταν, στο όνομα της «δημόσιας υγείας», νομιμοποιούσε μέσω της βιοϊατρικής ευγονικής τη στείρωση και θανάτωση της «ζωής που δεν αξίζει κανείς να ζει» (Proctor 1988). Ή για να το πούμε διαφορετικά η σύμβαση Οβιέδο και κάθε νομικό κείμενο που έρχεται μετά το 1905 και συγκεκριμένα μετά το Γ’ Ράιχ, για να τερματίσει κάθε έννοια υποχρεωτικότητας μιας βιοϊατρικής παρέμβασης στο σώμα χωρίς ενημέρωση και συναίνεση, μας υπενθυμίζει ότι «ο νόμος δεν γεννιέται στη φύση, δίπλα στις πηγές που ξαποσταίνουν οι πρώτοι ποιμένες· ο νόμος γεννιέται μέσα από μάχες αληθινές, νίκες σφαγές, κατακτήσεις με συγκεκριμένη ημερομηνία διεξαγωγής και με συγκεκριμένους πρωταγωνιστές ήρωες· ο νόμος γεννιέται στις πυρπολημένες πόλεις, στα ρημαγμένα χωράφια· γεννιέται εκεί που οι αθώοι ψυχομαχούν, την ώρα που ξημερώνει» (Foucault, [1997]2002: 70).
Υπό αυτό το πρίσμα, το να τοποθετείται ο Υπουργός Επικρατείας με όρους «κοινωνικής αλληλεγγύης», υπερασπιζόμενος με νεοφιλελεύθερο μανδύα την κοινότητα και τα δικαιώματα τρίτων για την προώθηση της υποχρεωτικότητας ιατρικών παρεμβάσεων, με επιχειρήματα του 1905 τον 21ο αιώνα, προκειμένου να παραβιάσει κάθε ίχνος ατομικών δικαιωμάτων, προσωπικών δεδομένων και ιατρικού απορρήτου, καταλήγει στο τέλος να αποκαλύπτει το εύρος της εννοιολογικής διαστρέβλωσης, στην οποία δύναται να προβεί για να επιτευχθεί ο σκοπός συμμόρφωσης σε ένα απολυταρχικό καθεστώς με τη συνδρομή της βιοϊατρικής επιστήμης.
Εν τέλει, σε αυτό το επικίνδυνο πολιτικό σημείο στο οποίο βρισκόμαστε, ας μην ξεχνάμε ότι η υποχρεωτικότητα ιατρικών παρεμβάσεων και πειθαρχήσεων δεν μπορεί να αποκοπεί από ένα ευρύτερο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο αυταρχισμού και καταστολής, εφόσον η «υποχρεωτικότητα» αγγίζει κάθε κοινωνικό κύτταρο της ζωής μας. Από το «υποχρεωτικά» μονοθεματικό Ε.Σ.Υ. και την «υποχρεωτική» απαγόρευση τακτικών χειρουργείων με πολλαπλές συνέπειες στην υγεία όσων υπόκεινται σε αυτή την υποχρέωση, μέχρι την «υποχρεωτική» συνεπιμέλεια τέκνων σε διεζευγμένους γονείς ως και την «υποχρεωτική» πανεπιστημιακή αστυνομία και την «υποχρεωτική» αλλαγή εργασιακών όρων, ο ηγεμονικός αυταρχισμός ξεχειλίζει από αδικία και επιχειρεί να επιβληθεί ολοένα και πιο απάνθρωπα. «Είναι λες και η εξουσία να επιδίωξε να αδράξει με κάθε κόστος τη γυμνή ζωή την οποία δημιούργησε και, ωστόσο, όσο κι αν προσπάθησε να την οικειοποιηθεί και να την ελέγξει με κάθε δυνατό μηχανισμό, όχι πλέον μονάχα αστυνομικό, αλλά και ιατρικό και τεχνολογικό, αυτή δεν μπορεί παρά να της διαφεύγει, διότι είναι εξορισμού άπιαστη» (Agamben 2021: 127).
Βιβλιογραφία:
Βάκη, Φωτεινή. 2020, «Covid-19, ένας πολιτικός ιός», στο τοπικά ιθ’ «Αποτυπώσεις σε Στιγμές Κινδύνου», στο Πόλα Καπόλα, Γεράσιμος Κουζέλης, Ορέστης Κωνσταντάς (επιμ.), Τοπικά ιθ΄: Αποτυπώσεις σε στιγμές κινδύνου, Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου / Νήσος, σ.σ. 69-75. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα https://thebook.gr/topika-ith-apotyposis-se-stigmes-kindynou-apo-tis-ekdosis-nisos/
Κακολύρης, Γεράσιμος. 2020, «Μια φουκωική ανίχνευση των απαρχών της διαχείρισης της πανδημίας του κορωνοϊού Covid-19″, στο Πόλα Καπόλα, Γεράσιμος Κουζέλης, Ορέστης Κωνσταντάς (επιμ.), Τοπικά ιθ΄: Αποτυπώσεις σε στιγμές κινδύνου, Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου / Νήσος, σσ. 161-166. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: (https://thebook.gr/topika-ith-apotyposis-se-stigmes-kindynou-apo-tis-ekdosis-nisos/)
Φουκώ, Μισέλ. [1999] 2011, «Οι μη Κανονικοί. Παραδόσεις στο Κολλέγιο της Γαλλίας, 1974-1975», μτφρ. Σ. Σιαμανδούρας, εκδόσεις «Βιβλιοπωλείον της Εστίας»
Ψαρρού, Νέλλη (2021) «Υποχρεωτικός Εμβολιασμός: Δίκαιο και Βιοηθική», διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.nellypsarrou.com/index.php?option=com_content&task=view&id=506&Itemid=63
Agamben, Giorgio. [2003] 2006, «Κατάσταση Εξαίρεσης. Όταν η «έκτακτη ανάγκη» μετατρέπει την εξαίρεση σε κανόνα», μτφρ. Μ.Οικονομίδου, εκδόσεις Πατάκη.
Agamben, Giorgio. 2020 «Που βρισκόμαστε; Η επιδημία ως πολιτική», μτφρ. Π. Καλαμαράς, Τ. Θεοφιλογιαννάκος, εκδόσεις Αλήστου Μνήμης.
Foucault, Michel. [1997] 2002, «Για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας», μτφρ. Τ.Δημητρούλια, εκδόσεις Ψυχογιός.
Proctor, Robert. [1988] 2004. «Η εξόντωση της «ζωής που δεν αξίζει να τη ζει κανείς», άρθρο στο «Όρια του Σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις», επιμέλεια-εισαγωγή Δ.Μακρυνιώτη, εκδόσεις νήσος.
Rose, Nikolas και Carlos Novas [2005] 2011. «Βιολογική Ιδιότητα του Πολίτη», άρθρο στο «Βιοκοινωνικότητες. Θεωρήσεις στην ανθρωπολογία της υγείας», Επιμέλεια-Εισαγωγή Α. Αθανασίου, εκδόσεις νήσος.
Σημειώσεις
[1] Κλινικά δεδομένα συνεχίζουν να συλλέγονται αφού οι έρευνες ολοκληρώνονται π.χ. για Pfizer τον Απρίλιο 2023
[2] Το κυρίαρχο ζήτημα βιοηθικής για τη μετατόπιση της βιοϊατρικής συλλογής δεδομένων έγκειται στη μαζική κλίμακα εφαρμογής πειραματικών κλινικών μελετών, χωρίς να έχουν ενημερωθεί οι συμμετέχοντες για αυτό τον σκοπό και χωρίς να έχει την επίσημη συγκατάθεσή τους, βλ. Ψαρρού Νέλλη «Υποχρεωτικός Εμβολιασμός: Δίκαιο και Βιοηθική» (2021) διαθέσιμο στο https://www.nellypsarrou.com/index.php?option=com_content&task=view&id=506&Itemid=63
[3] Για την άρνηση και δυσκολία συσχέτισης παρενεργειών και εμβολίων είναι χαρακτηριστική η παραίτηση του Καθηγητή Ανοσολογίας Παναγιώτη Βλαχογιαννόπουλου από την Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης του Ε.Ο.Φ., αρχές Απριλίου 2021. (https://www.tanea.gr/2021/04/01/greece/paraitisi-kathigiti-me-sovares-kataggelies-gia-ton-rolo-tou-eof/)
[4] το «Σύστημα Αναφοράς Ανεπιθύμητων Παρενεργειών» (Vaccine Adverse Event Report System-VAERS), το οποίο διαχειρίζεται το Αμερικάνικο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) και η Αμερικάνικη Διοίκηση Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), είναι μια επιπρόσθετη πηγή που μας ενημερώνει για τις παρενέργειες που έχουν δηλωθεί.
[5] Μια ενίσχυση του δημόσιου Ε.Σ.Υ. που εν μέσω πανδημίας την έχει ήδη απωθήσει το νεοφιλελεύθερο καθεστώς, λέγοντας ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης με κυνικό ύφος σε συνέντευξη του ότι δεν είναι δυνατόν να «γεννήσω γιατρούς, νοσηλευτές, εντατικολόγους» και την Ο.Ε.Ν.Γ.Ε. να αναφέρει σε υπόμνημά της στην Εισαγγελία Αθηνών την πλημμελή φροντίδα όσων νοσηλεύονται με λοίμωξη covid-19, εκτός εντατικής και να περιθάλπονται από άσχετες ιατρικές ειδικότητες, με πολλαπλές συνέπειες για την κατάσταση της υγείας τους.
[6] Καθώς και η ίδια η παραδοχή εκ μέρους του Ε.Ο.Δ.Υ. όταν σε οδηγίες του φορέα προς διάφορες επαγγελματικές ομάδες θα τονίσει ότι «Τα συμπτώματα είναι συνήθως ήπια και περίπου το 80% των ασθενών αναρρώνουν χωρίς ανάγκη ειδικής θεραπείας».
ΠΗΓΗ:avantgarde