-
Του Σπύρου Καμπιώτη
(πανεπιστημιακού, συγγραφέα, πειραματικού ερευνητή)
Η Εγκύκλιος που κυκλοφόρησε στις 22/3/21 για την ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΜΑΣΚΑΣ —επιβολή που έχει εφαρμοστεί πολύ πριν την εγκύκλιο— με ΤΊΤΛΟ «Συστάσεις αναφορικά με την χρήση της μάσκας στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19» (εικ. 1), πάσχει από διαστρεβλώσεις, ανακρίβειες, και παραπλανήσεις, εκτός του ότι αυτή καθαυτή (η εγκύκλιος) αναφέρεται σε… συστάσεις.Μεταξύ των επιστημονικών άρθρων που επικαλείται η εγκύκλιος, είναι και το άρθρο (εικ. 2) που παρά τις «φιλότιμες» προσπάθειες οι οποίες γίνονται από κάποιους ντόπιους και ξένους ερευνητές να στηρίξουν το αφήγημα, στην ουσία, για όποιον το διαβάσει προσεκτικά, το άρθρο αυτό από μόνο του κυριολεκτικά αποδομεί όλες τις «αφηγήσεις» περί… αναγκαιότητας, υποχρεωτικότητας και βεβαίως επιστημονικότητας που επικαλούνται όλοι αυτοί οι κύριοι και κυρίες. (Να διευκρινιστεί για μία ακόμη φορά ότι δεν πρόκειται για μετανάλυση, όπως επικαλείται η εγκύκλιος, αλλά για μία αφηγηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας 20 σελίδων Α4 χωρίς τα References.)
Ας δούμε όμως εμείς τί ακριβώς αναφέρει ένα μικρό μέρος αυτής της ανασκόπησης (μεταφράσαμε όσο πιο απλά μπορούσαμε για να γίνει περισσότερο κατανοητό από τον περισσότερο κόσμο).
Abstract (απόσπασμα/περίληψη) του άρθρου
«Δεδομένης της έλλειψης ιατρικών μασκών, συνιστούμε η μάσκα που θα φοριέται από τον κόσμο να είναι από ύφασμα ως μία αποτελεσματική μορφή για τον έλεγχο της (μολυσματικής) πηγής, σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες στρατηγικές, όπως αυτές της υγιεινής, της απόστασης και της ιχνηλάτησης των επαφών. Επειδή πολλά από τα αναπνευστικά σωματίδια γίνονται μικρότερα λόγω της «εξάτμισης» κατά την αναπνοή, συνιστούμε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε μία προηγουμένως παραμελημένη πτυχή της χρήσης της μάσκας. Δηλαδή, στη μάσκα που φοράνε τα μολυσματικά άτομα («έλεγχος της πηγής της μόλυνσης») με τα -όποια- οφέλη σε επίπεδο πληθυσμού και όχι μόνο -η χρήση της- από τα ευαίσθητα άτομα που φορούν (την μάσκα), όπως είναι οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, με έμφαση στα αποτελέσματα σε ατομικό επίπεδο. Συνιστούμε επίσης στους δημόσιους αξιωματούχους και τις κυβερνήσεις να ΕΝΘΑΡΡΥΝΟΥΝ (όχι να επιβάλλουν) σθεναρά την εκτεταμένη χρήση μασκών προσώπου και δημοσίως».
Παρατήρηση του γράφοντος:
ΟΠΩΣ ΚΑΘΑΡΑ ΔΙΑΚΡΙΝΟΥΜΕ, ΠΟΥΘΕΝΑ ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΠ’ ΟΛΟ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ, ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΥΓΙΕΙΣ. ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΣΥΣΤΑΣΗ ΜΑΣΚΑΣ ΣΤΑ ΜΟΛΥΣΜΕΝΑ ΑΤΟΜΑ, ΤΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΕΚΕΙΝΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ, ΟΧΙ ΟΜΩΣ ΤΟΥΣ ΥΓΙΕΙΣ.
Για τους υγιείς αναφέρει πως οι κυβερνήσεις πρέπει να ΕΝΘΑΡΡΥΝΟΥΝ σθεναρά την χρήση τους και ΟΧΙ ΝΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ.
—————————-
«Οι υπεύθυνοι χάραξης της πολιτικής χρειάζονται επείγουσα καθοδήγηση σχετικά με τη χρήση μασκών από τον γενικό πληθυσμό. Οι μάσκες έχουν προταθεί ως ΠΙΘΑΝΟ εργαλείο για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 μετά την αρχική επιδημία στην Κίνα (1), αν και η χρήση κατά τη διάρκεια της επιδημίας ποικίλλει ανάλογα με το χρόνο και την τοποθεσία (2)».
Παρατήρηση του γράφοντος:
ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΤΑΘΕΙ ΩΣ «ΠΙΘΑΝΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ», ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΟΠΩΣ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΕΔΩ, ΟΛΟ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΡΗ!
Το ρητορικό ερώτημα είναι: στον τόπο μας, πριν πάρουν τις αποφάσεις επιβολής της μάσκας στον ευρύτερο πληθυσμό, έχουν λάβει υπόψιν τους ή έχουν σταθμίσει αυτούς τους δύο παράγοντες, δηλ. τον χρόνο και την τοποθεσία;
Βιβλιογραφία
1. Q. Wang, C. Yu, «Letter to editor: Role of masks/respirator protection against 2019-novel coronavirus (COVID-19)». Infect. Contr. Hosp. Epidemiol. 1, 1-7 (2020).
2. S. Feng et al., «Rational use of face masks in the COVID-19 pandemic». Lancet Respir. Med. 8, 434–436 (2020).
—————————————
Direct Epidemiological Evidence (Άμεσα επιδημιολογικά στοιχεία)
«Ο Cochrane (7) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (8) επισημαίνουν αναφορικά με τα μέτρα (για την υγεία του πληθυσμού) ότι δεν πρέπει γενικά να αναμένουμε πως θα μπορέσουμε να βρούμε ελεγχόμενες δοκιμές, για υλικοτεχνικούς και ηθικούς λόγους, συνεπώς θα πρέπει να αναζητήσουμε μια ευρύτερη βάση με αποδεικτικά στοιχεία. Το ζήτημα αυτό έχει επισημανθεί ειδικότερα σχετικά με την μελέτη της χρήσης μάσκας από την κοινότητα για τη νόσο COVID-19 (9). Ως εκ τούτου, δεν πρέπει να μας; εκπλήσσει όταν διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει RCT για την επίπτωση που μπορεί να έχει η χρήση των μασκών στην κοινοτική μετάδοση οποιασδήποτε αναπνευστικής λοίμωξης σε πανδημία».
Παρατήρηση του γράφοντος:
ΠΙΟ ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΤΟ ΠΟΥΝ: ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ γενικά ΝΑ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ότι θα μπορέσουμε να βρούμε ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ, για υλικοτεχνικούς και ΗΘΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ. Άρα δεν πρέπει να εκπλησσόμαστε όταν διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει RCT (Randomized Controlled Trial, «τυχαιοποιημένη δειγματοληψία» – η οποία, σημειωτέον, είναι το α και το ω στην πειραματική έρευνα) για την επίπτωση που έχουν οι μάσκες στη μετάδοση στην κοινότητα οποιασδήποτε αναπνευστικής λοίμωξης σε περίοδο πανδημίας.
Βιβλιογραφία
7. J. P. Higgins et al., Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions (John Wiley, 2019).
8. World Health Organization, Handbook for Guideline Development (World Health Organization, 2010).
9. T. Greenhalgh, «Face coverings for the public: Laying straw men to rest». J. Eval. Clin. Pract. 1, e13415 (2020).
————————————-
«Μόνο μία μελέτη περίπτωσης ανέλυσε άμεσα τον αντίκτυπο της χρήσης μάσκας εντός της κοινότητας στη μετάδοση του COVID-19. Η μελέτη εξέτασε τη μείωση της δευτερογενούς μετάδοσης του SARS-CoV-2 στα νοικοκυριά του Πεκίνου με τη χρήση μάσκας προσώπου (10). Η μελέτη επίσης διαπίστωσε ότι οι μάσκες προσώπου ήταν 79% αποτελεσματικές στην πρόληψη της μετάδοσης, εάν χρησιμοποιούνταν από όλα τα μέλη του νοικοκυριού πριν εμφανιστούν συμπτώματα. Η μελέτη δεν εξέτασε τον σχετικό κίνδυνο διαφορετικών τύπων μάσκας».
Παρατήρηση του γράφοντος:
– ΜΟΝΟ ΜΕ ΜΙΑ ΜΕΛΕΤΗ; Και αυτή η μελέτη εξέτασε ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΗΓΗ; Και από αυτή την μελέτη που αναφερόταν μόνο σε νοικοκυριά, και μάλιστα για τη ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ μετάδοση, προέκυψε ΕΦΑΡΜΟΓΗ στην κοινότητα;
– Ήταν αποτελεσματικές στην πρόληψη της μετάδοσης εάν χρησιμοποιούνταν από όλα τα μέλη του νοικοκυριού. Και αν δεν χρησιμοποιούνταν απ’ όλα τα μέλη, ΠΡΙΝ ΕΜΦΑΝΙΣΤΟΥΝ συμπτώματα, ποια ήταν τα αποτελέσματα;
Βιβλιογραφία
10. Y. Wang et al., «Reduction of secondary transmission of SARS-CoV-2 in households by face mask use, disinfection and social distancing: A cohort study in Beijing, China». BMJ Global Health 5, e002794 (2020).
——————————————
«Σε μια συστηματική ανασκόπηση που χρηματοδοτήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι Chu et al. (11) εξέτασαν τη φυσική απόσταση, τις μάσκες προσώπου και την προστασία των ματιών ώστε να αποτραπεί η μετάδοση του SARS-CoV-2 από άτομο σε άτομο. Διαπίστωσαν ότι «η χρήση μάσκας προσώπου θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλη μείωση του κινδύνου μόλυνσης». Ωστόσο, η επανεξέταση περιελάμβανε μόνο τρεις μελέτες χρήσης μάσκας εκτός των ρυθμίσεων της υγειονομικής περίθαλψης, οι οποίες ήταν όλες για Sars και όχι για SARS-CoV-2, μία από τις οποίες κατηγοριοποιήθηκε εσφαλμένα (έγινε σε νοσοκομείο, καθώς και στη διάρκεια οικογενειακών επισκέψεων) και μία διαπίστωσε ότι κανένα από τα νοικοκυριά που φορούσαν μάσκες δεν είχε λοιμώξεις, όμως η έρευνα αυτή ήταν πολύ ανίσχυρη για να βγουν συμπεράσματα (12).
Η υπόλοιπη μελέτη διαπίστωσε ότι η χρήση μασκών ήταν έντονα προστατευτική, με μείωση του κινδύνου κατά 70% για όσους φορούσαν πάντα μάσκα όταν έβγαιναν έξω (13), αλλά δεν εξέταζε την επίδραση των μασκών στη μετάδοση από τον χρήστη. Δεν είναι γνωστό σε ποιον βαθμό μπορεί να εφαρμοστεί η ανάλυση άλλων κορωνοϊών στο SARS-CoV-2. Καμία από τις μελέτες δεν εξέταζε τους συγκριτικούς κινδύνους διαφορετικών τύπων μάσκας».
Παρατήρηση του γράφοντος:
Τί άλλο να γράψουμε εμείς όταν μόνοι τους ομολογούν πως: η επισκόπηση χρηματοδοτήθηκε —βεβαίως— από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όπου ωστόσο η επανεξέταση διαπίστωσε πως περιλαμβάνονταν μόνο τρεις μελέτες για χρήσης μάσκας, οι οποίες ήταν όλες για τον Sars και ΟΧΙ για τον SARS-CoV-2, οι οποίες κατηγοριοποιήθηκε εσφαλμένα, ενώ μία από αυτές, που διαπίστωνε απλώς ότι κανένα από τα νοικοκυριά που φορούσαν μάσκες δεν είχε λοιμώξεις, ήταν πολύ ανίσχυρη για να βγουν συμπεράσματα.
Επίσης η μελέτη δεν εξέτασε την επίδραση των μασκών στη μετάδοση της λοίμωξης από τον χρήστη. Ακόμα, δεν ήταν γνωστό σε ποιον βαθμό μπορεί να εφαρμοστεί η ανάλυση των άλλων κορωνοϊών, στον/για τον SARS-CoV-2 (πράγμα που όμως έκαναν). Δηλαδή εφάρμοσαν στον SARS-CoV-2 μέτρα τα οποία είχαν να κάνουν με τον Sars ή άλλες ομάδες κορωνοϊών. Επίσης καμία από τις μελέτες δεν εξέτασε τους σχετικούς κινδύνους από την χρήση διαφορετικών τύπων μάσκας.
Βιβλιογραφία
11. D. K. Chu et al., «Physical distancing, face masks, and eye protection to prevent person-to-person transmission of SARS-CoV-2 and COVID-19: A systematic review and meta-analysis». Lancet 395, P1973–P1987 (2020).
12. P. Tuan et al., «SARS transmission in Vietnam outside of the health-care setting». Epidemiol. Infect. 135, 392–401 (2007).
13. J. Wu et al., «Risk factors for SARS among persons without known contact with SARS patients, Beijing, China». Emerg. Infect. Dis. 10, 210-216 (2004).
————————————–
«Συνολικά, τα αποδεικτικά στοιχεία —(από RCTs και από τις μελέτες περίπτωσης)— είναι ενημερωτικά, αλλά όχι πειστικά από μόνα τους. Αυστραλιανή έρευνα παρατήρησης της γρίπης (με RCT) αναφορικά με τα νοικοκυριά του Πεκίνου διαπίστωσε αποτελεσματικότητα που αφορά μελέτη του SARS για την προστασία του χρήστη. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε αν αυτά τα αποτελέσματα που αφορούν την γρίπη ή τον SARS, θα αντιστοιχούν και για τον SARS-CoV-2 ……»
Επίσης
«Ορισμένες ανασκοπήσεις —βιβλιογραφίας— διερεύνησαν την χρήση των μασκών κατά τη διάρκεια ΜΗ ΠΑΝΔΗΜΙΚΩΝ εστιών γρίπης καθώς και άλλων αναπνευστικών παθήσεων. Ωστόσο, ΔΕΝ είναι γνωστό σε ποιο βαθμό αυτά τα ευρήματα ισχύουν για την πανδημία SARS-CoV-2».
Ακόμα
«Μία ανασκόπηση (15) σχετικά με τις φυσικές παρεμβάσεις για τη διακοπή ή τη μείωση της εξάπλωσης των αναπνευστικών ιών περιλάμβανε 67 (RCTs) μελέτες περίπτωσης. Από αυτές διαπιστώθηκε ότι «οι μάσκες στο σύνολό τους παρείχαν τις καλύτερες επιδόσεις μεταξύ των πληθυσμών, των ρυθμίσεων και των απειλών». Υπάρχει ακόμα μια παρόμοια προ-εκτυπωμένη ανασκόπηση από τον ίδιο τον συγγραφέα (16), στην οποία συμπεριλήφθηκαν μόνο μελέτες όπου η χρήση μάσκας δοκιμάστηκε ως αυτόνομη παρέμβαση, χωρίς να συνδυάζεται με την υγιεινή των χεριών και τη φυσική απόσταση και εξαιρουμένων των μελετών παρατήρησης.
ΚΑΙ ΑΥΤΗ Η ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ 2011 THN ΟΠΟΙΑ ΕΠΙΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥΣ ΙΟΥΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΟΝ COVID-19».
Παρατήρηση του γράφοντος:
Όπως διαπιστώνουμε, ΟΛΕΣ οι μελέτες είναι ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟΤΑΤΕΣ και αναφέρονται στον Sars και στη γρίπη εν γένει, ενώ πουθενά δεν αναφέρονται ειδικές μελέτες για τον COVID-19.
Βιβλιογραφία
15. T. Jefferson et al., «Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses». Cochrane Database Syst. Rev. 7, CD006207 (2011).
16. T. Jefferson et al., «Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses, Part 1 – Face masks, eye protection and person distancing: Systematic review and meta-analysis». https://doi.org/10.1101/2020.03.30.20047217 (7 April 2020).
————————————–
«Τυχαιοποιημένα στοιχεία δοκιμών ελέγχου που διερεύνησαν τις επιδράσεις των μασκών κατά τη διάρκεια επιδημίας της γρίπης, και την μετάδοση της στα νοικοκυριά, δείχνουν πιθανό όφελος. Οι Suess et al. (21) διενήργησαν έρευνα (RCTs) που υποδεικνύει ότι η μετάδοση της γρίπης από το νοικοκυριό μπορεί να μειωθεί με τη χρήση παρεμβάσεων, δηλαδή με τη χρήση μάσκας προσώπου και την εντατικοποίηση της υγιεινής των χεριών, όταν οι εν λόγω παρεμβάσεις εφαρμόζονται νωρίς και χρησιμοποιούνται επιμελώς». Οι ανησυχίες σχετικά με την αποδοχή και την ανεκτικότητα στις παρεμβάσεις δεν θα πρέπει να αποτελούν λόγο κατά την σύστασή για την εφαρμογή (αυτών των παρεμβάσεων) (21)»
Τα ευρήματα δείχνουν ότι αυτές οι παρεμβάσεις είναι σημαντικές για τον μετριασμό της πανδημικής γρίπης. Τα ευρήματα του RCTs από τους Aiello et al. (23) “υποδεικνύουν ότι οι μάσκες προσώπου και η υγιεινή των χεριών μπορεί να μειώσουν τις αναπνευστικές ασθένειες σε κοινά περιβάλλοντα διαβίωσης και να μετριάσουν τον αντίκτυπο της πανδημίας της γρίπης Α (H1N1)”. Μια τυχαιοποιημένη δοκιμή παρέμβασης (24) διαπίστωσε ότι οι μάσκες προσώπου και η υγιεινή των χεριών από κοινού μπορεί να μειώσουν το ποσοστό ILI (ασθενειών που μοιάζουν με γρίπη) καθώς και την επιβεβαιωμένη γρίπη σε κοινοτικά περιβάλλοντα».
Παρατηρήσεις του γράφοντος:
– Για πολλοστή φορά αυτές οι μελέτες αναφέρονται στην γρίπη και όχι στο COVID-19.
– Στην πρόταση «Οι ανησυχίες σχετικά με την αποδοχή και την ανεκτικότητα στις παρεμβάσεις δεν θα πρέπει να αποτελούν λόγο κατά την σύστασή για την εφαρμογή…» διακρίνουμε ολοκάθαρα το γιατί εφαρμόζουν την υποχρεωτική μασκοφορία χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν τους την δυσφορία που αυτή μπορεί να προκαλέσει από την μη ανεκτικότητά της ή από την μη αποδοχή εκ μέρους του χρήστη.
Βιβλιογραφία
21. T. Suess et al., «The role of facemasks and hand hygiene in the prevention of influenza transmission in households: Results from a cluster randomised trial», Berlin, Germany, 2009–2011. BMC Infect. Dis. 12, 26 (2012).
23. A. E. Aiello et al., «Mask use, hand hygiene, and seasonal influenza-like illness among young adults: A randomized intervention trial». J. Infect. Dis. 201, 491–498 (2010).
24. A. E. Aiello et al., «Facemasks, hand hygiene, and influenza among young adults: A randomized intervention trial. PloS One 7, e29744 (2012).
———————————–
Το παρακάτω κείμενο της επισκόπησης που χρησιμοποιεί η Εγκύκλιος του Υπουργείου ΛΕΕΙ ΠΟΛΛΑ και δεν γνωρίζουμε τί περισσότερο ή διαφορετικό θα μπορούσαμε να πούμε ή να προσθέσουμε εμείς:
«Συνολικά, η αποτελεσματικότητα της χρήσης μάσκας είναι απλώς υποστηρικτική, αλλά (και) ανεξακρίβωτη. Δεδομένου δε ότι δεν υπάρχουν RCTs (τυχαιοποιημένες) έρευνες, παρά μόνο μία (έρευνα) δοκιμής παρατήρησης καθώς/όπως και τα ασαφή στοιχεία από τις άλλες αναπνευστικές ασθένειες, θα πρέπει να εξετάσουμε ένα ευρύτερο σύνολο αποδεικτικών στοιχείων».
Το τυπικό παράδειγμα RCT (τυχαιοποιημένης) μελέτης είναι κατάλληλο για ιατρικές παρεμβάσεις στις οποίες μια θεραπεία έχει μετρήσιμο αποτέλεσμα σε ατομικό επίπεδο και, επιπλέον, οι παρεμβάσεις και τα αποτελέσματά τους είναι ανεξάρτητα μεταξύ των ατόμων που αποτελούν τον πληθυσμό-στόχο».
Οι περισσότερες μελέτες RCT εξετάζουν τις μάσκες ως εξοπλισμό ατομικής προστασίας (ΕΑΠ) επειδή η αποτελεσματικότητα μπορεί να μετρηθεί μόνο σε άτομα στα οποία εφαρμόζεται θεραπεία, δηλαδή ” η μάσκα προστάτεψε το άτομο που το φορούσε;” Ακόμη όμως και τότε, τα ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΑ ζητήματα εμποδίζουν τον έλεγχο, … που δεν έχει αποκαλυφθεί/γίνει? (25).
Παρατήρηση του γράφοντος:
ΔΗΛΑΔΗ, ΟΙ ΤΥΧΑΙΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΞΕΤΑΖΑΝ ΜΟΝΟ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΦΟΡΟΥΣΑΝ ΜΑΣΚΕΣ (και η ερώτηση είναι αν και πόσο οι μάσκες προφύλασσαν αυτά τα άτομα. Ξεκάθαρα, δεν υπήρχε ομάδα σύγκρισης από άτομα τα οποία ΔΕΝ φορούσαν μάσκες ώστε να βγει κάποιο συμπέρασμα).
Βιβλιογραφία
25. C. R. MacIntyre et al., «A cluster randomised trial of cloth masks compared with medical masks in healthcare workers». BMJ Open 5, e006577 (2015).
ΔΕΙΤΕ ακόμα ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΙΔΙΟΙ μόνοι τους:
«Η έλλειψη άμεσης αιτιώδους ταυτοποίησης απαιτεί μια πιο ολοκληρωμένη άποψη περί της αποτελεσματικότητας των συστημάτων (που εφαρμόζονται). Πρέπει να εξετάσουμε τις πρώτες/ους αρχές/κανόνες —ιδιότητες μετάδοσης της νόσου, τα ελεγχόμενα βιοφυσικά χαρακτηριστικά— παράλληλα με τα παρατηρησιακά δεδομένα, τα μερικώς (;) ενημερωτικά RCTs, κυρίως όσον αφορά τον εξοπλισμό ατομικής προστασίας (ΕΑΠ), τα φυσικά πειράματα (26) και τα ζητήματα εφαρμογής της πολιτικής – σε μια διακριτική σύνθεση διεπιστημονικών «γραμμών» αποδεικτικών στοιχείων που είναι ΚΑΤ’ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΟΜΟΙΕΣ (9, 27)».
Παρατήρηση του γράφοντος:
Δηλαδή, με λίγα και απλά λόγια, μας λένε πως από ανάγκη συνδέθηκαν αποδεικτικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της μάσκας, σε συνθήκες που ήταν ανόμοιες μεταξύ τους… Μάλιστα! Τί μπορούμε εμείς να πούμε εδώ; Σηκώνουμε τα χέρια…
Βιβλιογραφία
26. D. Ogilvie et al., «Using natural experimental studies to guide public health action: Turning the evidence-based medicine paradigm on its head». J. Epidemiol. Community Health 74, 203-208 (2020).
9. T. Greenhalgh, «Face coverings for the public: Laying straw men to rest». J. Eval. Clin. Pract. 1, e13415 (2020).
27. T. Greenhalgh, S. Thorne, K. Malterud, «Time to challenge the spurious hierarchy of systematic over narrative reviews?» Eur. J. Clin. Invest. 48, e12931 (2018).
